Is politiek links kapot?

Vanmiddag - eindelijk - toegekomen aan de column van Rosanne Hertzberger in NRC-Weekend van 19 augustus. Bij haar géén vraagteken, zoals boven deze blog, maar een overtuigd 'het politieke links is kapot'.

Rosanne Hertzberger is behalve columniste ook microbioloog en - uit overtuiging - lid van de VVD. 'Ondanks Halbe Zijlstra', zoals ze in haar column van 28 oktober 2016 uit de doeken doet. Zelf ben Ik geen VVD-lid. Ook uit overtuiging.

Je verwacht leedvermaak na zo'n titel, maar nee dus. Kern van het verhaal: politiek links is vooral bezig met 'identiteitspolitiek' en laat de grote maatschappelijke, en dan met name sociaaleconomische vraagstukken feitelijk over aan rechts.

Ze staaft haar beweringen met enkele waarnemingen die niet zouden misstaan in een - links - vakbondsblad.

·        "Hoogconjunctuur in Nederland, maar mensen in loondienst gaan er nauwelijks iets op vooruit. De lonen staan bijna stil. "

·        "Sterker nog, er is zo weinig zekerheid en zoveel flexwerk dat een hele generatie het lastig vindt om een hypotheek te krijgen. "

·        "Maar goed, die hypotheek maakt ook eigenlijk helemaal niets meer uit omdat op de huizenmarkt in de grotere steden bijna alleen nog mensen terecht kunnen die een hele grote zak cash op tafel kunnen leggen. "

·        "In de ouderenzorg zijn er ondertussen zo’n tienduizend vacatures die nauwelijks te vullen zijn omdat Nederlanders gek genoeg geen gestoorde werkdruk accepteren voor een hongerloontje."

De afkeuring ligt er duimendik bovenop. Bijna ontroerend is haar vraag: "Kan links niet gewoon zijn werk doen?"  Waarmee ze dan wél impliciet bevestigt dat 'rechts' het kennelijk niet tot zijn taak rekent misstanden als hierboven genoemd aan te pakken.

Hoogopgeleid links…of rechts ? Al lezend groeit het gevoel dat het verhaal van Rosanne Hertzberger ongerijmdheden, of beter: onjuistheden  bevat. Allereerst lijkt ze 'politiek links' zo'n beetje gelijk te stellen aan - vergeef me dat ik kort door de bocht ga - de  Amsterdamse Grachtengordel. Door Hertzberger omschreven als 'grootstedelijk hoogopgeleid intellectueel Nederland.  En die zouden dan min of meer de 'dragers' van de eenzijdige focus op 'identiteitspolitiek' zijn. Maar zijn ze daar in de grachtengordel wel zo links? Als ik de verkiezingsuitslag van Amsterdam Centrum (Tweede Kamer 2017) bekijk, zie je dat GroenLinks (25%) en het liberale D'66 (22,9%) aan elkaar gewaagd zijn, met als goede derde - 16,7% - jawel - de VVD van Rosanne Hertzberger.  Landelijk gezien is het stemgedrag van 'hoogopgeleid intellectueel Nederland' nog veel liberaler: VVD is de grootste, gevolgd door D'66. Samen goed voor 40%. Hoezo links? Er is meer: veel van haar 'identiteitspolitieke voorbeelden' komen helemaal niet van links, maar - bijvoorbeeld van de NS-directie ('dames en heren'). Of van Sybrand Buma (het volkslied) . Of van Gert-Jan Segers (het embryo-onderzoek). En dan zwijgen we maar over het 'voltooid leven' van Pia Dijkstra en Alexander Pechtold. Links? Welnee:  gehyped door conservatief-christelijk en liberaal.

Toch heeft Hertzberger tot op zekere hoogte een punt met de 'stilte van links' . Niet dat 'politiek links' vooral bezig is met identiteitspolitiek.  Welnee, activiteiten genoeg op het vlak van werk, inkomens en arbeidsmarkt. Die komen echt niet alleen van Lodewijk Asscher en Hugo Borst.
Maar parlementair politiek links, en dan bedoel ik in de eerste plaats PvdA, SP en ook GroenLinks, lijkt zich, uitzonderingen daargelaten, dusdanig van de publicitaire kaart te laten vegen, dat een 'links sociaaleconomisch tegengeluid' maar niet echt van de grond wil komen. De 'economisme'-kritiek van Jesse Klaver is alweer bijna vergeten. De ijver van Lodewijk Asscher voor de leraren in het basisonderwijs begint op een leeglopende luchtballon te lijken. De SP lijkt verstrikt in 'oude vormen en gedachten' en intern gedoe.

Daar verandering in brengen is géén kwestie van 'vaker je mond opendoen'. En ook niet van meer focus op sociaaleconomische thema's. Het gaat niet om kwantiteit, maar om kwaliteit.

Inhoudelijk is wat we bij parlementair links zien de oogst  van 30 jaar lang 'meebuigen'. Meebuigen - de PvdA voorop - met de deregulerende, op marktwerking, individueel 'succes' en korte termijn rendement gerichte neoliberale poolwind.
Het 'afschudden van de ideologische veren', waar Wim Kok ooit zo trots op was, heeft niet alleen van de PvdA een technocratische 'kale kip' gemaakt. Groen Links - dank je wel Femke Halsema - zoekt al enkele jaren de vriendschap van de liberaal Alexander Pechtold.  Ook de SP lijkt niet in staat of bereid te komen tot een aansprekend, goed gefundeerd, hoor- en zichtbaar alternatief.  En blijft dus hangen in machteloos gemopper.  Een verademing is dan de sociaaleconomische visie van de Partij voor de Dieren.  Met dank ongetwijfeld aan lijstduwer Ewald Engelen.

Alleen…ook de heldere visie die Marianne Thieme in het slotdebat voor de verkiezingen schetste op de ondemocratische en vooral op multinationals gerichte EU, wordt nauwelijks meer gehoord.

Behalve inhoudelijke leegte maakt ook de eenzijdige gerichtheid op verkiezingen, (kamer)zetels en het Binnenhof, in al zijn ijdele benepenheid, parlementair links machteloos. Jazeker, ik was onthutst na het lezen van de memoires van Femke Halsema.
Waar is de tijd dat linkse partijen niet alleen hun deuntje meebliezen in het parlement maar vooral  zichtbaar aanwezig én actief waren in buurten en bedrijven?

Een kans voor de Vakbeweging?

Drie van de vier onderwerpen die ik uit de column van Hertzberger citeer, zijn vakbewegingsthema's. Sterker, ze raken aan de kern van hedendaags vakbondsbeleid: koopkracht, de race naar beneden en 'echte banen'.

Als vakbewegingsmens zie ik dus een gouden kans voor de FNV om zich te 'herpakken' van de eigen race naar beneden, en de weg terug omhoog te vinden.

Natuurlijk, dan moeten wij FNVers eerst wel een paar dingen in eigen huis rechtzetten.
Zoals: zélf eens goed nagaan of ook wij nog steeds bezig zijn met het soort 'meebuigen met de neoliberale wind' dat de PvdA aan de rand van (of in?) de afgrond heeft gebracht.
En ons afvragen of de huidige beleidsuitgangspunten - echte banen, stop de race naar beneden - méér zijn dan nogal vage kreten. Zijn ze gebaseerd op een grondige analyse van, en een  samenhangende visie op economie, maatschappij,  op machts- en krachtsverhoudingen?
Gaan ze samen met een resolute herijking van de balans tussen polderen en vakbondswerk aan de basis (en dan met name in bedrijven en instellingen!)?
En zien we genoeg in dat - om de kans te benutten - we af moeten rekenen met de bureaucratische, alleen vergadertijgers aansprekende, centralistische manier van werken?
'Van Bond naar Beweging', doen we dat…of is het de zoveelste marketingkreet?

Uitstelbaar: nee! Makkelijk? Allesbehalve.  Broodnodig? Ja!

Even terug naar de titel van deze blog: is politiek links kapot? Nee, dat (nog) niet. Maar de column van Hertzberger is wel een niet mist te verstane 'wake up call'.  Want als het zo doorgaat…